Mapy myśli Tony’ego Buzana. Jak za pomocą diagramu usprawnić myślenie i uwolnić kreatywność?
Pierwsze diagramy pochodzą z początków naszej ery. Zachowana mapa myśli greckiego filozofa Porfira z Tyru (tzw. drzewo porfirowe) przedstawia klasyfikację kategorii Arystotelesa. W XV wieku wizualne notatki, zawierające słowa kluczowe, rozgałęzienia i rysunki, stosował Leonardo da Vinci. Na podstawie map myśli teorię ewolucji wyjaśniał Charles Darwin. Natomiast w XX wieku, w latach 70., metodę mapowania myśli spopularyzował brytyjski psycholog Tony Buzan.
W tym artykule przyjrzymy się technice myślenia wizualnego zaprojektowanej przez Anthony’ego Buzana, która wspomaga:
- zapamiętywanie,
- streszczanie obszernych materiałów,
- kreatywność i rejestrowanie pomysłów,
- efektywność pracy.
Kim był Tony Buzan?
Tony Buzan jest uważany za twórcę i popularyzatora techniki tworzenia map myśli (ang. mind maps). Czym jest mapa myśli? To diagram, który przedstawia centralny temat i rozmieszczone wokół niego kolorowe elementy poboczne (słowa klucze, liczby, symbole, grafiki) przy użyciu nieliniowego układu graficznego, co pozwala dostrzec obraz całości zagadnienia.
Przez kilkadziesiąt lat Tony Buzan badał szybkość przetwarzania informacji i przyswajania wiedzy oraz kreatywne myślenie. Poszukiwał najlepszych technik do uczenia się, zapamiętywania i generowania pomysłów. Wielokrotnie na swoich szkoleniach podkreślał, że nauczenie się, jak się uczyć, jest najważniejszą umiejętnością w życiu. Jest autorem 85 książek, w tym kilku bestsellerów tj. Rusz głową, Mapy twoich myśli, Potęga umysłu, które sprzedały się w milionowych nakładach na całym świecie. Pisał artykuły i prowadził programy telewizyjne. Organizował wykłady dla pracowników znanych firm oraz przedstawiał zalety swojej metody nauczycielom i uczniom w szkołach i na uniwersytetach.

Poszukiwanie efektywnego narzędzia do nauki
Kiedy w latach 60. Tony Buzan studiował psychologię i nauki ścisłe na Uniwersytecie Kolumbii Brytyjskiej, był zaniepokojony ogromną ilością materiału, którą musiał przyswoić. W tamtym czasie notował w sposób tradycyjny. Później, gdy próbował się z tych notatek uczyć, z trudem zapamiętywał informacje. W końcu zauważył, że studenci, którzy mieli strony zapełnione kolorowymi zapiskami, frazami kluczowymi i grafikami, zdobywali lepsze oceny.
Tony postanowił zagłębić się w ten temat. Wybrał się do biblioteki uniwersyteckiej i poprosił o publikacje dotyczące mózgu. Przekierowano go do działu medycznego. Znalazł tam informacje, które mogły zainteresować studenta medycyny, ale jego samego nie usatysfakcjonowały. Nie dowiedział się nic na temat procesów myślenia, ponieważ okazało się, że takie książki w tamtym czasie nie istniały. Nikt wówczas nie pisał o zagadnieniach takich jak pamięć, kreatywność czy myślenie. Wtedy Tony Buzan podjął decyzję, że sam zajmie się tym tematem.
Opracowanie map myśli przez Tony’ego Buzana
Tony Buzan zaczął szukać efektywnych metod pracy i nauki. Analizował kreatywne notatki swoich kolegów ze studiów. Studiował uważnie metody doskonalenia pamięci i przetwarzania informacji. Odkrył, że na przestrzeni wieków geniusze tacy jak Leonardo da Vinci czy Albert Einstein tworzyli wizualne notatki, które pozwoliły usprawnić ich pracę. Wreszcie Buzan rozpoczął projektowanie własnej mapy myśli.
Na swoich mapach umieścił symbole, grafiki, kolory oraz zakrzywione strzałki i grube linie z najważniejszymi słowami kluczowymi. Jego diagramy miały strukturę promienistą. Rozgałęzienia przypominały połączenia neuronowe. Doszedł do wniosku, że to najlepszy sposób na notatki. Zauważył, że grafiki i kolory pobudzają mózg do łączenia faktów, zapamiętywania i generowania pomysłów.
Wkład Barry’ego Buzana do koncepcji map myśli
Barry Buzan wykorzystał zasady tworzenia map myśli swojego brata w trakcie pisania pracy doktorskiej. Zastosował diagram do uporządkowania własnych idei. Za jego pomocą czytelnie przedstawił i połączył swoje główne pomysły z koncepcjami pobocznymi, co znacznie przyspieszyło jego pisanie. Koncepcja Barry’ego ukazuje strukturę i przejrzystość procesu twórczego.
Takiego zastosowania map myśli Tony Buzan nie wziął wcześniej pod uwagę. Pracował nadal nad swoją metodą, ponieważ chciał, aby usprawniała nie tylko uczenie się i przetwarzanie informacji, ale także myślenie, analizowanie czy rozwiązywanie problemów.
Dlaczego mapy myśli działają? Kolor jest kluczowy
Mapy myśli zaprojektowane przez Tony’ego Buzana, dzięki zastosowaniu skojarzeń (pojęć kluczy), kolorów, różnej grubości zakrzywionych linii oraz grafik, stymulują obie półkule mózgu. Słowa i liczby pobudzają lewą półkulę, która odpowiada za logiczne myślenie, a kolory i ilustracje oddziałują na prawą (twórczą) półkulę. W trakcie projektowania mapy myśli, porzucamy myślenie linearne. Zamiast tego łączymy zmysły, przeplatając słowa z elementami wizualnymi.
Podstawowe diagramy, złożone z prostych linii i pozbawione kolorów, zdaniem Buzana, nie spełniają swojej funkcji. Czarno-biała mapa myśli nie oddziałuje na mózg, więc nie działa. Kiedy Twój umysł nie otrzymuje żadnych bodźców z zewnątrz, zasypia.

Jak wykorzystać mapy myśli?
Technika mapowania myśli jest wykorzystywana nie tylko przez psychologów i pedagogów. Zespoły pracowników znanych firm, m.in. IBM, Hewlett Packard, BBC, Disney, korzystają z map myśli na co dzień. Wykorzystują diagramy do:
- prezentowania i organizacji informacji,
- burzy mózgów i generowania pomysłów,
- rozwiązywania problemów,
- planowania projektów,
- organizacji pracy.
Rozrysowywanie map myśli w trakcie nauki, zachęca do uważnego myślenia i zamienia nudny proces w zabawę. Przestrzenne diagramy Buzana przydadzą się do:
- sporządzania czytelnych notatek,
- planowania nauki,
- ustalania priorytetów,
- zapamiętywania informacji,
- odblokowania kreatywności,
- poprawy pamięci i koncentracji.
Mapa myśli jest naturalnym odzwierciedleniem procesów myślenia, dlatego tworzenie map myśli jest łatwe. (…) Mapowanie myśli jest w rzeczywistości zabawą! – Tony Buzan
Jak tworzyć mapy myśli krok po kroku?
Do sporządzania map myśli według koncepcji Tony’ego Buzana potrzebna jest biała, gładka kartka w formacie A4 lub większym ułożona w poziomie i kolorowe flamastry bądź zakreślacze. Pamiętaj, że kolory odgrywają ważną rolę – stymulują prawą półkulę mózgu. Dzięki temu poprawia się nasza pamięć i kreatywność. Zadbaj o hierarchię pojęć i rozplanowanie mapy tak, by była czytelna. Każda mapa myśli rozwija się wokół centralnego pojęcia – od ogółu do szczegółu.
Krok 1. Na środku kartki umieszczamy najważniejsze zagadnienie – temat mapy (słowo klucz). Odznaczamy centrum kartki kolorami.
Krok 2. Od centralnego pomysłu rysujemy kilka rozchodzących się promieniście zakrzywionych strzałek lub linii. Istotne rozgałęzienia pogrubiamy flamastrem. Dla każdej gałęzi stosujemy jeden kolor. Im jesteśmy dalej od pojęcia centralnego, tym używamy cieńszych strzałek i linii.
Krok 3. Nad rozgałęzieniami zapisujemy słowa klucze lub krótkie wyrażenia powiązane z centralnym pomysłem. Używanie słów kluczowych zamiast długich fraz bądź zdań nasuwa lepsze skojarzenia. Dodajemy do mapy kolejne słowa i strzałki. Ważne sformułowania zapisujemy dużymi literami, a mniej istotne małymi.
Krok 4. Na mapie myśli możemy umieścić symbole lub grafiki, aby bardziej pobudzić prawą półkulę.
Obraz jest wart więcej niż tysiąc słów, więc diagram wypełniony ilustracjami przekazuje znacznie więcej informacji. Ponadto nawet proste rysunki pomagają lepiej zapamiętać nowe informacje, dlatego warto dodać grafiki do map, które służą do nauki.
Czy podoba Ci się metoda mapowania myśli Tony’ego Buzana? A może już od dawna ją stosujesz? Daj znać w komentarzu.
Przeczytaj też: Jak rozwijać kreatywność? 7 sposobów na przyciąganie pomysłów